Ενότητα 10 Γλώσσα Θεωρία "Ατυχήματα" Ρήμα (Μεταβατικά και Αμετάβατα)

Τάξη: Στ’ Δημοτικού 

Ενότητα: 10. Ατυχήματα

Θεωρία: Ρήμα (μεταβατικά και αμετάβατα) 

Ρήμα

o   Το ρήμα δείχνει μια ενέργεια ή μια κατάσταση:

·        κάνω κάτι

·        παθαίνω κάτι

·        βρίσκομαι σε μια κατάσταση

o   Μεταβατικά ρήματα λέγονται τα ρήματα που παίρνουν ένα ή περισσότερα αντικείμενα, για να συμπληρωθεί η σημασία τους.

παραδείγματα

Ο μαθητής λύνει την άσκηση. (Ρωτάμε «Τι λύνει;» και η απάντηση είναι «την άσκηση». Η λέξη «άσκηση» είναι το αντικείμενο του ρήματος. Επομένως, το ρήμα «λύνει» έχει αντικείμενο και  είναι μεταβατικό.)

Τα μεταβατικά ρήματα χωρίζονται σε μονόπτωτα και δίπτωτα.

·        Μονόπτωτο είναι το ρήμα που χρειάζεται  ένα μόνο αντικείμενο για να συμπληρωθεί η έννοια του.

πχ. Ο  μαθητής λύνει την άσκηση. (Το ρήμα «λύνει» είναι ένα μονόπτωτο ρήμα, γιατί παίρνει ένα αντικείμενο, που είναι η λέξη «άσκηση».)

·        Δίπτωτο είναι το ρήμα που χρειάζεται δύο αντικείμενα για να συμπληρωθεί η έννοιά του (άμεσο και έμμεσο αντικείμενο).

πχ. Η δασκάλα έδωσε στον μαθητή το τετράδιο. (Το ρήμα «έδωσε» είναι ένα δίπτωτο ρήμα, γιατί παίρνει δύο αντικείμενα, που το ένα είναι άμεσο και το άλλο έμμεσο. Το άμεσο  είναι «το τετράδιο», διότι απαντάει στην ερώτηση «τι;» και το άλλο είναι «στον μαθητή», επειδή απαντάει στην ερώτηση «σε ποιον;»)

Προσοχή

Αν το ρήμα έχει δύο αντικείμενα του ίδιου είδους (δηλαδή δεν είναι το ένα άμεσο και το άλλο έμμεσο), τότε το ρήμα είναι μονόπτωτο.

πχ. Η γιαγιά αγόρασε φρούτα και λαχανικά. (Το ρήμα είναι το «αγόρασε» και αντικείμενα οι λέξεις «φρούτα» και «λαχανικά». Επειδή αυτά τα αντικείμενα είναι του ίδιου είδους και συνδέονται με το «και» το ρήμα «αγόρασε» είναι μονόπτωτο.)

o   Αμετάβατα ρήματα λέγονται τα ρήματα που δε χρειάζονται αντικείμενο για να συμπληρωθεί η έννοιά τους.

πχ. Ο παππούς κοιμάται.

o   Συνδετικά ρήματα είναι τα ρήματα που συνδέουν το υποκείμενο της πρότασης με κάποιο επίθετο ή ουσιαστικό, το οποίο δίνει πληροφορίες για το υποκείμενο και φανερώνει μια ιδιότητά του.

Το επίθετο ή το ουσιαστικό που δίνει κάποια πληροφορία για το υποκείμενο ονομάζεται κατηγορούμενο.

Τέτοιου είδους ρήματα είναι τα εξής: είμαι, γίνομαι, φαίνομαι, εμφανίζομαι, παρουσιάζομαι, πάω για, διορίζομαι, λέγομαι, ονομάζομαι, θεωρούμαι κτλ.

πχ. Ο μαθητής είναι έξυπνος. (Το ρήμα «είναι» είναι συνδετικό και γι’ αυτό η λέξη «έξυπνος» είναι κατηγορούμενο)