Ενότητα 9 Γλώσσα Θεωρία "Συσκευές" Εξαρτημένες προτάσεις που εισάγονται με το «να»

Τάξη: Στ’ Δημοτικού 

Ενότητα: 9. Συσκευές

Θεωρία:  Εξαρτημένες προτάσεις που εισάγονται με το «να»

Βουλητικές προτάσεις

o   Οι βουλητικές προτάσεις είναι εξαρτημένες ή δευτερεύουσες προτάσεις που εκφράζουν επιθυμία, σχεδιασμό ή ευχή.

o   Εισάγονται με το «να».

o   Έχουμε βουλητικές προτάσεις μετά από:

1.     τα ρήματα: θέλω, μπορώ, εύχομαι, αναγκάζομαι, σκοπεύω, ζητώ κα. Συντακτικός ρόλος των βουλητικών προτάσεων: η βουλητική πρόταση είναι αντικείμενο των παραπάνω ρημάτων.

πχ. Θέλω να αγοράσω μια σοκολάτα. (Η πρόταση «να αγοράσω μια σοκολάτα» είναι εξαρτημένη βουλητική πρόταση και είναι αντικείμενο στο ρήμα «θέλω»)

2.    τα απρόσωπα ρήματα: πρέπει, χρειάζεται, απαγορεύεται, επιτρέπεται κα. (Τα απρόσωπα ρήματα τα συναντάμε σε γ’ ενικό πρόσωπο και δεν έχουν για υποκείμενο πρόσωπο ή πράγμα ή αντωνυμία που να υπάρχει ή να εννοείται.)

Συντακτικός ρόλος των βουλητικών προτάσεων: η βουλητική πρόταση είναι υποκείμενο των απρόσωπων ρημάτων.

πχ. Πρέπει να κάνουμε ησυχία. (Η πρόταση «να κάνουμε ησυχία» είναι εξαρτημένη βουλητική πρόταση και είναι υποκείμενο στο απρόσωπο ρήμα «πρέπει»)

3.    τις απρόσωπες εκφράσεις: είναι ανάγκη, είναι απαραίτητο, είναι αδύνατον, είναι σημαντικό κα.
Συντακτικός ρόλος των βουλητικών προτάσεων: η βουλητική πρόταση είναι υποκείμενο των απρόσωπων εκφράσεων.

πχ. Είναι  ανάγκη να προστατεύουμε το περιβάλλον. (Η πρόταση «να προστατεύουμε το περιβάλλον» είναι εξαρτημένη βουλητική πρόταση και είναι υποκείμενο στην απρόσωπη έκφραση «είναι ανάγκη»)

Τελικές προτάσεις

o   Οι τελικές προτάσεις είναι εξαρτημένες ή δευτερεύουσες προτάσεις και τις χρησιμοποιούμε, όταν θέλουμε να δείξουμε για ποιο σκοπό γίνεται κάτι.

o   Εισάγονται με το «για να» ή το «να».

παραδείγματα

Τρέχω για να προλάβω το λεωφορείο. (Η πρόταση «για να προλάβω το λεωφορείο» είναι τελική πρόταση)

Βιάζομαι να φθάσω στο σπίτι μου. (Η πρόταση «να φθάσω στο σπίτι μου» είναι τελική πρόταση)

o   Έχουν άρνηση «μη(ν)».

πχ. Προσέχω για να μη χτυπήσω. (Η πρόταση «για να μη χτυπήσω» είναι τελική πρόταση)

-      Διαφορά βουλητικών και τελικών προτάσεων.

Και οι βουλητικές και οι τελικές προτάσεις εισάγονται με το «να».

Για να τις ξεχωρίζουμε, θα βάζουμε στη θέση του «να» το «για να».

Αν ταιριάζει στη θέση του «να» το «για να», τότε η πρόταση είναι τελική.

Αν δεν ταιριάζει, τότε η πρόταση είναι βουλητική. 

πχ. Βιάζομαι να φθάσω σπίτι μου.

Η εξαρτημένη πρόταση είναι το «να φθάσω σπίτι μου», διότι εισάγεται με το «να». Στη θέση του «να» ταιριάζει να βάλω το «για να».  Δηλαδή η πρόταση θα γίνει «Βιάζομαι για να φθάσω σπίτι μου.» Επομένως, η πρόταση «να φθάσω σπίτι μου» είναι τελική.

Θέλω να αγοράσω μια σοκολάτα.

Η εξαρτημένη πρόταση είναι το «να αγοράσω μια σοκολάτα», διότι εισάγεται με το «να». Στη θέση του «να» δεν ταιριάζει να βάλω το «για να».  Δηλαδή δεν ταιριάζει να πούμε «Θέλω για να αγοράσω μια σοκολάτα.» Επομένως, η πρόταση «για να αγοράσω μια σοκολάτα» είναι βουλητική.