Οδηγίες - Εγκλίσεις

Τάξη: Στ’ Δημοτικού 

Θεωρία:  Οδηγίες -  Εγκλίσεις

Μπορούμε να δώσουμε οδηγίες με τρεις τρόπους:

·         Ο πρώτος τρόπος είναι ο Ενεστώτας της Οριστική βάζοντας το ρήμα στο α’ πρόσωπο πληθυντικού (εμείς).

Χρησιμοποιούμε την Οριστική, όταν θέλουμε να περιγράψουμε σε κάποιον τι να κάνει. Χρησιμοποιώντας την Οριστική, του το ζητάμε με ευγενικό τρόπο. 

πχ. Βγάζουμε τη συσκευή από  την πρίζα. (το ρήμα «Βγάζουμε» είναι στην Οριστική Ενεστώτα στο α΄ πρόσωπο πληθυντικού)

        Ο δεύτερος τρόπος είναι ο Ενεστώτας ή ο Αόριστος της  Υποτακτικής στο β΄ πρόσωπο ενικού ή πληθυντικού (εσύ ή εσείς).

Χρησιμοποιούμε την Υποτακτική, όταν θέλουμε να συμβουλέψουμε κάποιον τι να κάνει ή τι να μην κάνει.

πχ. Να βγάλετε τη συσκευή από  την πρίζα. (το ρήμα «Να βγάλετε» είναι στην Υποτακτική Αορίστου στο β΄ πρόσωπο πληθυντικού)

·         Ο τρίτος τρόπος είναι ο Ενεστώτας ή ο Αόριστος της  Προστακτικής στο β΄ πρόσωπο ενικού ή πληθυντικού (εσύ ή εσείς).

Χρησιμοποιούμε την Προστακτική, για να δώσουμε σε κάποιον μια εντολή ή να του ζητήσουμε να κάνει κάτι. Οι οδηγίες στην προστακτική είναι υποχρεωτικές και δείχνουν πώς πρέπει να χρησιμοποιηθεί η συσκευή.

πχ. Βγάλτε τη συσκευή από την πρίζα. (το ρήμα «Βγάλτε» είναι στην Προστακτική Αορίστου στο β΄  πρόσωπο πληθυντικού)

Γενικά, θεωρία για  τις εγκλίσεις

Τα ρήματα έχουν τρεις εγκλίσεις και είναι οι παρακάτω:

1)      Οριστική

o   Φανερώνει το βέβαιο, το πραγματικό.

o   Έχει 8 χρόνους: Ενεστώτας, Παρατατικός, Αόριστος, Εξακολουθητικός Μέλλοντας, Συνοπτικός Μέλλοντας, Παρακείμενος, Υπερσυντέλικος, Συντελεσμένος Μέλλοντας.

o   Όταν η πρόταση είναι αρνητική, βάζουμε πριν από το ρήμα ¨δεν¨.

Πχ. Αύριο θα βρέξει.

       Δεν διάβασα την εφημερίδα.

2)      Υποτακτική

o   Φανερώνει το επιθυμητό, το ενδεχόμενο.

o   Το ρήμα συνοδεύεται από τις λέξεις: να, για να, ας, όταν, πριν, αν , άμα

o   Έχει 3 χρόνους: Ενεστώτας (εξακολουθητική υποτακτική), Αόριστος (συνοπτική υποτακτική), Παρακείμενος

o   Όταν η πρόταση είναι αρνητική, βάζουμε πριν από το ρήμα ¨μη(ν)¨

Πχ. Έτρεξα να προλάβω το λεωφορείο.

       (Να) μην τρέχεις τόσο γρήγορα στον δρόμο.

3)  Προστακτική

o   Φανερώνει προσταγή, προτροπή, παράκληση, επιθυμία, ευχή.

o   Έχει 2 χρόνους: Ενεστώτας (εξακολουθητική προστακτική), Αόριστος (συνοπτική προστακτική)

o   Έχει 2 πρόσωπα: β΄ ενικό και β’ πληθυντικό

o   Δεν έχει άρνηση. Αν θέλουμε να δηλώσουμε αποτροπή, απαγόρευση κτλ. χρησιμοποιούμε το ¨μην¨ με τύπους της υποτακτικής.

Πχ. Άνοιξε το παράθυρο.

      Δώσε μου το μολύβι σου, σε παρακαλώ.

Πώς γράφονται οι καταλήξεις της προστακτικής

Ορθογραφικοί κανόνες

o   Στην προστακτική τα ρήματα σε –ίζω σχηματίζουν τις καταλήξεις –ισε, -ιστε, -ισου με «ι. (εξαιρέσεις: δανείζω, δακρύζω, αθροίζω κα.)
πχ. χτενίζω ® χτένισε, χτενίστε

      χτενίζομαι ® χτενίστε

o   Στην προστακτική τα ρήματα της β’  συζυγίας (αυτά που έχουν κατάληξη σε –ώ με τόνο) σχηματίζουν τις καταλήξεις –ησε, -ηστε, 
-ησου με «η».

πχ. τοποθετώ ® τοποθέτησε, τοποθετήστε

      τοποθετούμαι ® τοποθετήσου

o   Τα παρακάτω ρήματα διατηρούν την ορθογραφία τους: λύνω, χύνω ψήνω, σβήνω, κλείνω

Πχ. λύνω ® λύσε, λύστε

o   Η κατάληξη –είτε γράφεται πάντα με «ει».

ΠΙΝΑΚΑΣ ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑΣ
Ρήμα	Οριστική αορίστου	Συνοπτική υποτακτική	Συνοπτική προστακτική
καθαρίζω	καθάρισες	να καθαρίσεις	καθάρισε
δανείζω	δάνεισες	να δανείσεις	δάνεισε
τοποθετώ	τοποθέτησες	να τοποθετήσεις	τοποθέτησε
σβήνω	έσβησες	να σβήσεις	σβήσε
παγώνω	πάγωσες	να παγώσεις	πάγωσε

     Καταλήξεις προστακτικής

Ενεργητική φωνή
Εξακολουθητική προστακτική/Ενεστώτας		Συνοπτική προστακτική/Αόριστος
-ε	-α	-ισε	-ησε	-ψε	-σε	-ξε
-ετε	-άτε	-ίστε	-ήστε	-ψτε	-στε	-ξτε

Παθητική φωνή
Εξακολουθητική προστακτική/Ενεστώτας	Συνοπτική προστακτική/Αόριστος
*Στην Παθητική φωνή Ενεστώτα δεν έχουμε Προστακτική.	-ίσου	-ήσου	-ψου	-σου	-ξου
	-ιστείτε	-ηθείτε	-φτείτε	-στείτε	-χτείτε