Γλώσσα Ε' Δημοτικού ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ-ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ Ενότητα 6: "Οι φίλοι μας, οι φίλες μας" Ευθύς και πλάγιος λόγος

Ενότητα 6: Οι φίλοι μας, οι φίλες μας

Ευθύς και πλάγιος λόγος

Ευθύς λόγος

Στον ευθύ λόγο ακούμε τα λόγια κάποιου όπως ακριβώς τα λέει.

Τα σημεία στίξης που χρησιμοποιούνται στον ευθύ λόγο είναι η παύλα (-) και τα εισαγωγικά (« »).

Πχ. «Πότε θα πάμε εκδρομή;» ρώτησε η Σοφία.

-        Μου αρέσει να τρώω φρούτα, είπε ο Νίκος.

-        Κι εμένα, απάντησε η Ελένη.

Πλάγιος λόγος

Στον πλάγιο λόγο τα λόγια που είπε κάποιος τα μεταφέρει ένα τρίτο πρόσωπο.

Για την μετατροπή του ευθύ λόγου σε πλάγιο λόγο ακολουθούμε τα παρακάτω βήματα:

·   Προσθέτουμε τα ονόματα των προσώπων.

·   Βάζουμε συνδέσμους για να ενώσουν τις προτάσεις (πχ. ότι, πως, να)

·   Χρησιμοποιούμε ρήματα όπως: ρώτησε, απάντησε, είπε ή όποιο άλλο χρειάζεται.

·   Μετατρέπουμε τις κύριες προτάσεις σε εξαρτημένες.

Κύριες προτάσεις (κατάφαση)

«Θα ανοίξω το παράθυρο» είπε η Κατερίνα. (κύρια πρόταση)

Η Κατερίνα είπε ότι θα ανοίξει το παράθυρο. (εξαρτημένη πρόταση)

Κύριες προτάσεις (ερώτηση)

«Θέλεις ένα ποτήρι νερό;» ρώτησε ο Σταύρος τη Μαρία. (κύρια πρόταση)

Ο Σταύρος ρώτησε τη Μαρία αν ήθελε ένα ποτήρι νερό. (εξαρτημένη πρόταση)

Κύριες προτάσεις με ερωτηματικές λέξεις (πχ. τι, ποιος, πού, πώς, γιατί, πότε)

«Πού είναι τα κλειδιά;» ρώτησε η Φωτεινή. (κύρια πρόταση)

Η Φωτεινή ρώτησε πού είναι τα κλειδιά. (εξαρτημένη πρόταση)

Κύριες προτάσεις (προτροπή)

«Κλείσε τον διακόπτη» μου είπε ο Άκης. (κύρια πρόταση)

Ο Άκης μου είπε να κλείσω τον διακόπτη. (εξαρτημένη πρόταση)

·   Αλλάζουμε το πρόσωπο των ρημάτων από πρώτο σε τρίτο.

«Ζωγραφίζω ένα τοπίο» είπε η Νίκη. (α΄ πρόσωπο)

Η Νίκη είπε ότι ζωγραφίζει ένα τοπίο. (γ΄ πρόσωπο)

Προσοχή στις αντωνυμίες!

«Δώσε μου το μολύβι σου» είπε η Δέσποινα στον Σωτήρη.

Η Δέσποινα είπε στον Σωτήρη να της δώσει το μολύβι του.

·   Μερικές φορές αλλάζουμε και τον χρόνο του ρήματος.

Ενεστώτας → Αόριστος

«Διαβάζω τα μαθήματά μου» είπε η Σοφία.

Η Σοφία είπε ότι διάβασε τα μαθήματά της.

Αόριστος → Υπερσυντέλικος

«Έφαγα ένα μήλο» είπε ο Μανώλης.

Ο Μανώλης είπε ότι είχε φάει ένα μήλο.

·   Αλλάζουμε χρονικά επιρρήματα και αντωνυμίες:

        εγώ – αυτός                                     αυτός – εκείνος

τώρα – τότε                                     αύριο – την επόμενη μέρα 

σήμερα – την ίδια μέρα                  χθες – την προηγούμενη ημέρα

αυτή τη στιγμή – εκείνη τη στιγμή

πχ. «Επισκέφτηκα τη γιαγιά μου χθες» είπε η Μαρίνα.

Η Μαρίνα είπε ότι είχε επισκεφτεί τη γιαγιά της την προηγούμενη μέρα.

Παραδείγματα

Μετατροπή ευθύ λόγου σε πλάγιο

1.     «Γράφω ένα γράμμα στον παππού μου» είπε ο Παναγιώτης.

·       Βγάζουμε τα εισαγωγικά.

·       Βάζουμε τον σύνδεσμο «ότι», για να ενώσουμε τις προτάσεις.

·       Αλλάζουμε το πρόσωπο του ρήματος (γράφω → γράφει)

·       Αλλάζουμε την αντωνυμία (μου → του)

Ο Παναγιώτης είπε ότι γράφει ένα γράμμα στον παππού του.

2.     «Κόψε το σχέδιο με το ψαλίδι» είπε ο δάσκαλος στον μαθητή.

·       Βγάζουμε τα εισαγωγικά.

·       Βάζουμε τον σύνδεσμο «να», για να ενώσουμε τις προτάσεις.

·       Αλλάζουμε το πρόσωπο του ρήματος (κόψε → να κόψει).

 

Ο δάσκαλος είπε στον μαθητή να κόψει το σχέδιο με το ψαλίδι.

 

3.     «Γιατί άργησες;» ρώτησε η μητέρα την κόρη της.

·       Βγάζουμε τα εισαγωγικά και το ερωτηματικό.

·       Βάζουμε την ερωτηματική λέξη «γιατί», για να ενώσουμε τις προτάσεις.

·       Αλλάζουμε το πρόσωπο του ρήματος (άργησες → άργησε)

Η μητέρα ρώτησε την κόρη της γιατί άργησε.

4.     «Ήπιες τον χυμό σου;» ρώτησε ο πατέρας τον γιο του.

·       Βγάζουμε τα εισαγωγικά και το ερωτηματικό.

·       Βάζουμε τον σύνδεσμο «αν», για να ενώσουμε τις προτάσεις.

·       Αλλάζουμε το πρόσωπο του ρήματος (ήπιες → ήπιε)

·       Αλλάζουμε την αντωνυμία (σου → της)

Ο πατέρας ρώτησε τον γιο του αν ήπιε τον χυμό του.

Σύνθετο παράδειγμα

-        Τι να σε κεράσω; ρώτησε η γιαγιά.

-        Θα ήθελα ένα χυμό, απάντησε η εγγονή.

Η γιαγιά ρώτησε την εγγονή τι να την κεράσει και εκείνη απάντησε ότι θα ήθελε έναν χυμό.

-        Ποιος έσπασε το βάζο; ρώτησε η μητέρα.

-        Η γάτα, απάντησε η Σοφία.

Η μητέρα ρώτησε ποιος έσπασε το βάζο και η Σοφία απάντησε ότι το έσπασε η γάτα.

 

 

Μετατροπή πλάγιου λόγου σε ευθύ

1.     Η γιαγιά είπε ότι χρειάζεται ένα καπέλο.

·       Βάζουμε εισαγωγικά στα λόγια της γιαγιάς.

·       Αλλάζουμε το πρόσωπο (χρειάζεται → χρειάζομαι).

·       Βγάζουμε τον σύνδεσμο «ότι».

 

«Χρειάζομαι ένα καπέλο» είπε η γιαγιά.

 

2.     Η μητέρα ρώτησε τον γιο της αν ήθελε βοήθεια.

·       Βάζουμε εισαγωγικά στα λόγια της μητέρας και ερωτηματικό.

·       Αλλάζουμε το πρόσωπο και τον χρόνο του ρήματος (ήθελε → θέλεις).

·       Βγάζουμε τον σύνδεσμο «αν».

«Θέλεις βοήθεια;» ρώτησε η μητέρα τον γιο της.

 

3.     Ο δάσκαλος ρώτησε τον μαθητή γιατί ξέχασε το βιβλίο του.

·       Βάζουμε εισαγωγικά στα λόγια του δασκάλου και ερωτηματικό.

·       Αλλάζουμε το πρόσωπο (ξέχασε → ξέχασες).

·       Αλλάζουμε την αντωνυμία (του → σου).

«Γιατί ξέχασες το βιβλίο σου;» ρώτησε ο δάσκαλος τον μαθητή.

 

4.     Ο δάσκαλος είπε στα παιδιά να μη μιλούν μεταξύ τους την ώρα του μαθήματος.

·       Βάζουμε εισαγωγικά στα λόγια του δασκάλου.

·       Αλλάζουμε το πρόσωπο (να μη μιλούν → μη μιλάτε).

·       Βγάζουμε τον σύνδεσμο «να».

·       Αλλάζουμε την αντωνυμία (τους → σας).

 

«Μη μιλάτε μεταξύ σας την ώρα του μαθήματος» είπε ο δάσκαλος στα παιδιά.

Σύνθετο παράδειγμα

Ο πατέρας είπε στη Γεωργία να διαβάσει τα μαθήματά της και εκείνη απάντησε ότι είναι κουρασμένη.

-        Διάβασε τα μαθήματά σου, είπε ο πατέρας.

-        Είμαι κουρασμένη, απάντησε η Γεωργία.